Else Alfelt*

Dit voorjaar presenteert Stedelijk Museum Schiedam een overzichtstentoonstelling van de Deense kunstenaar Else Alfelt (1910-1974). Binnen de internationale Cobra-beweging verwerft Alfelt zich een geheel eigen plek door haar fascinatie voor natuur en de kosmos. In kleurrijke en abstracte landschappen keren voor haar belangrijke motieven zoals de maan, de zon, bergen, rivieren, spiralen en andere natuurlijke elementen, veelvuldig terug.

In Denemarken is Alfelts werk bekend en geliefd, maar in Nederland niet eerder op grote schaal te zien geweest. Met deze tentoonstelling werpt Stedelijk Museum Schiedam nieuw licht op haar Cobra-collectie en krijgt een nog onderbelichte Cobra-kunstenaar het podium dat zij verdient. Met ruim vijftig schilderijen en aquarellen uit de periode tussen 1945 en 1970 biedt de tentoonstelling Else Alfelt. Eeuwigheid van de maan een poëtische, bijna mystieke ervaring van haar oeuvre.

De maan, de zon, de bergen, de rivieren, de ruimte, ze vertegenwoordigen allemaal de eeuwigheid voor mij […]. – Else Alfelt

Grootsheid van de natuur
Else Alfelt (1910-1974) begint al heel jong met tekenen en ontwikkelt zich na een afwijzing van de Kunstacademie als autodidact. Via haar werk als schildersmodel komt ze in contact met veel (Deense) kunstenaars, onder wie haar latere echtgenoot, de kunstenaar Carl Henning Pedersen.

Alfelt is één van de Deense kunstenaars met wie de Nederlandse kunstenaars, onder wie Appel, Constant en Corneille, tussen 1948 en 1951 de internationale Cobra-groep vormen. Anders dan haar collega-kunstenaars laat zij zich niet zozeer inspireren door kindertekeningen of Afrikaanse kunst, maar eerder door Deense tradities, Oosterse mystiek en de landschappen die zij ervaart tijdens haar reizen naar Frankrijk, Turkije, Japan, Spanje, Tunesië, Marokko en Egypte. Overal waar ze komt, verwondert ze zich over de grootsheid van de natuur. De grootsheid van berglandschappen laat haar telkens opnieuw nadenken over de plek van de mens in het universum. Zo beïnvloedt de natuur Alfelts eigenzinnige en kleurrijke schilderstijl.

Intuïtie
Alfelts beeldtaal wijkt behoorlijk af van die van haar mannelijke collega-kunstenaars. Met een helder kleurenpalet en losse verftoets bouwt Else Alfelt haar composities intuïtief op. Haar schilderijen en tekeningen zijn niet zozeer een letterlijke weergave van berglandschappen of maannachten, maar eerder een universele verbeelding daarvan. In de sterke interesse voor de kracht van de intuïtie is haar verwantschap met de Cobra-beweging terug te zien. Met haar werk geeft ze vooral uiting aan haar fascinatie voor de kosmos.

Eeuwigheid van de maan
Motieven die telkens terugkeren in het werk van Else Alfelt zijn de maan, de bergen, regenboog en spiralen. Het resulteert in verschillende series werken. In het abstracte spel van vormen en kleuren is de ronde cirkel van de maan een tegenwicht voor de puntige spitsen. Voor Alfelt heeft de maan een kosmische betekenis: de maan herinnert ons er dagelijks aan dat we slechts een klein puntje in een groter geheel zijn. Want de maan geeft ons energie en is bepalend voor de eeuwigdurende cycli van de natuur. Ze schreef daarover ooit: ‘Het universum trekt mij aan – de beweging van de sterren – ik voel planeten van tijd en licht’.

Spiritualiteit en meditatie
De tentoonstelling Else Alfelt. Eeuwigheid van de maan is niet alleen een eerste introductie met deze boeiende kunstenaar, maar nodigt het publiek ook uit om Alfelts werk op een meer spirituele manier te ervaren. In de laatste zaal brengen we enkele van Alfelts meest abstracte werken bij elkaar, in een setting die uitnodigt tot intensief en geconcentreerd kijken. In de tentoonstelling zijn ook gedichten van Alfelt opgenomen, waarin ze met woorden eenzelfde soort gevoel wil oproepen als met haar werk.

Cobra-kunstenaar
Door Else Alfelt met een overzichtstentoonstelling te eren, biedt Stedelijk Museum Schiedam tegenwicht aan de decennialange aandacht voor mannelijke Cobra-leden. Samen met de Deense Sonja Ferlov is Alfelt de enige vrouw die ooit officieel tot de groep heeft behoord. Ook al kan Else Alfelt in haar tijd rekenen op veel steun en wordt ze in Denemarken als volwaardig Cobra-lid gezien, toch is haar werk onderbelicht gebleven ten opzichte van dat van haar mannelijke collega’s. In navolging van de tentoonstelling over het late schilderwerk van Lotti van der Gaag in 2022, brengt Stedelijk Museum Schiedam met deze tentoonstelling opnieuw een vrouwelijke kunstenaar van de Cobra-beweging voor het voetlicht.

Samenwerking
De tentoonstelling is een internationale samenwerking met het Carl Henning Pedersen & Else Alfelt Museum in Herning, Denemarken. Else Alfelt leefde en werkte samen met haar partner, de Cobra-kunstenaar Carl Henning Pedersen. Samen vormden zij een belangrijk en bekend kunstenaarsechtpaar in Denemarken. Het museum is twee jaar na Alfelts overlijden in 1976 opgericht, om de rijke collectie werken van beide kunstenaars te beheren.

Beelden op deze pagina, op volgorde van verschijning:

Else Alfelt, Full Moon, 1956, olieverf op paneel, collectie Carl-Henning Pedersen & Else Alfelt Museum
Else Alfelt, Stromboli, 1958, olieverf op paneel, collectie Carl-Henning Pedersen & Else Alfelt Museum
Else Alfelt, Lyric Moon Scape, 1949, olieverf op paneel, collectie Carl-Henning Pedersen & Else Alfelt Museum
Else Alfelt, Dark blue mountain rhythm with sickle moon / with full moon / with half moon, 1970, olieverf op paneel, collectie Carl-Henning Pedersen & Else Alfelt Museum
Else Alfelt, Nikko-Japan, 1967, aquarel, collectie Carl-Henning Pedersen & Else Alfelt Museum
Else Alfelt, Japan, 1967, aquarel, collectie Carl-Henning Pedersen & Else Alfelt Museum