*Echt wel!
Wat is realisme nu? In de 19de eeuw zorgde het begrip voor een revolutie. Realistische schilders keken om zich heen en zetten dát op het doek. Die soms wel rauwe werkelijkheid was ‘te waar’ en dus niet ‘mooi’, vonden bijna alle vakbroeders en kunstliefhebbers.
Zo’n 150 jaar later is realistische kunst niet langer revolutionair. Hoe hangt de vlag erbij? En vooral: hoe ziet het er in Nederland uit? De tentoonstelling Realisme nu in het Stedelijk Museum Schiedam geeft een update met schilderkunst vanaf 2000: lieflijk werk van Nico Heilijgers, rauwe schilderijen van Erik Suidman en stille kunst van Robin Speijer.
Op 8 september 2020 kreeg Robin Speijer bij ons in het museum de Sacha Tanja Penning voor figuratieve kunst. Ze is de jongste winnaar ooit. Wim Pijbes, voormalig directeur van het Rijksmuseum, overhandigde haar de onderscheiding. In een artikel in De Telegraaf lees je meer over haar werkwijze. Lees het artikel hier.
Gemeenschappelijke deler van elk kunstwerk in de tentoonstelling is dat het aan de werkelijkheid is ontsproten. Wat je ziet is heel herkenbaar en toch ook weer niet. ‘Bijzonder is dat je door de ogen van kunstenaars anders naar de werkelijkheid om je heen gaat kijken’, zegt gastcurator Trudi van Zadelhoff. Tegelijkertijd laat ze zien hoe levend het realisme nu is. ‘De tentoonstelling verkent de grenzen met gedichten, beelden en schilderijen en laat de kracht zien van hedendaagse realistische kunst.’ Van Zadelhoff maakte eerder voor het museum de succesvolle tentoonstelling Meesterlijke vrouwen.
Er is werk van Nederlandse hedendaagse kunstenaars, onder wie Koen Vermeule, Maria Roosen en Jans Muskee. Elke kunstenaar vult het realisme-label op zijn eigen manier in. Anno nu misschien revolutionair is dat er ook abstract werk van Daan van Golden, Jan Schoonhoven en Peter Struycken in de tentoonstelling hangt. Realisme en abstractie: kan dat samen? Echt wel! Een kunstenaar denkt zelf ook niet zo in hokjes.
Schoonhoven vond zijn onderwerpen op straat in Delft, in de zichtbare werkelijkheid. Omgekeerd geldt dat een realistische fijnschilder de wereld soms ook ziet in abstracte patronen en composities. Hij of zij denkt na over vlakverdeling, kleur en balans. Roland Schimmel begon met landschappen. Van hem draait een video, waarbij het gaat over nabeelden: wat zie je echt?
Om de relatie tussen abstractie en realisme te laten zien, hangt het werk Marie Antoinette herhoofd van Erik Rijssemus naast een abstract schilderij van Bob Bonies. En is Qué Calor! van Nico Heilijgers een koppeltje met het geel gekantelde vierkant van Daan van Golden. In deze zaal kun je op zoek gaan naar overeenkomsten in vorm, kleur en compositie.
Abstractie is één onderdeel van de tentoonstelling. Realisme nu meandert ook langs andere thema’s: verstilling, engagement, verhalen en tronies (portretten). Robin Speijer zoomt in op stukken textiel. Ze laat je dwalen door de vezels van de stof. De zelfportretten (tronies) van Eline Peek en Erik Suidman ogen rauw en emotioneel. Is het echt of meer dan echt?
Het portret van Esiri Erheriene-Essi, genomineerd voor de Prix de Rome 2019, is juist weer heel nuchter en herkenbaar, net als de geboetseerde portretten van Efrat Zehavi. Soms komt iets wat heel echt lijkt hard binnen. Dat geldt voor het menshoge beeld van Paul de Reus. Lichtje (Abdelhaknouri) verwijst naar de Ajax-voetballer die in 2017 een hartstilstand kreeg tijdens een voetbalwedstrijd. Sindsdien ligt hij in coma.
In de zaal over het engagement staat Peter Koole stil bij de gebeurtenissen rond Srebrenica, een plaatsje in Oost-Bosnië. ‘Op 11 juli 1995 viel Srebrenica. In de week daarna vond de grootste genocide in Europa na de Tweede Wereldoorlog plaats. Koole: ‘Rond de compound van Dutchbat werden mannen en vrouwen gescheiden, de mannen werden geëxecuteerd. In de bossen en op de bergen vond een slachting plaats op een grote colonne mannen die probeerden te ontkomen.’ Peter Koole vertelt erover in deze film.
Ook het werk van Robin Kolleman is politiek geëngageerd. Tijdens Wereldvluchtelingendag op 20 juni 2020 las ze de namen voor van mensen die in 2020 tijdens hun vlucht naar Europa de dood vonden. Dat deed ze in de tentoonstelling vóór haar werk Don’t look now. Bekijk het performance hier.
In de laatste zaal gaat het werk over ons dagelijks leven en de verhalen. De scènes lijken kiekjes, toevallige snapshots van alledaagse momenten. Tot je beter kijkt. Dan zie je dat er net iets is gebeurd of staat te gebeuren. Jurre Blom schildert echte beelden, authentieke momenten, die hij een soort tussenmomenten noemt. Waar kijk je nou eigenlijk naar? Waarom staan die drie paar schoenen zo netjes op een rijtje, op die plek in de kamer? Wie vlucht de deur uit? En waarom?
Speciaal voor de tentoonstelling paste Ischa Kempka haar titel aan. Haar sculptuur van een menselijke vinger heet nu: Trudi thought this work was named ‘Fuck’. But it is actually the finger you desire most. ‘De kunstenaar werkt veel met teksten, waardoor de titel nu ook is uitgegroeid tot een kunstwerk’, zegt curator Trudi van Zadelhoff.
Het televisieprogramma Nu te zien kwam op bezoek en vroeg zich af: ‘Over welke werkelijkheid hebben we het hier eigenlijk?’ Bekijk de tv-uitzending hier. Echter dan de werkelijkheid kopte Het Financieele Dagblad. De krant sprak met drie kunstenaars, onder wie Sarah van Sonsbeeck. Ze vertelt over haar geluksmoment: als de zon door het raam naar binnen schijnt. Scroll naar boven voor een foto van haar werk op de vloer. Bij het kunstprogramma Kunststof op NPO Radio 1 spraken Peter Koole, Domenique Himmelsbach de Vries en Radna Fabias over hun werk en de kracht van kunst om iets te veranderen in de maatschappij. Beluister de uitzending hier.
*Voor wie ook iets wil doen.
