Het Stedelijk Museum Schiedam verwerft het werk Flower Chandelier van de Japanse kunstenaar Yayoi Kusama voor de collectie. Het werk is nog tot en met 17 maart te zien in de tentoonstelling Yayoi Kusama. De Nederlandse jaren 1965-1970. Met deze aanwinst is Nederland een installatie van een van ’s werelds beroemdste vrouwelijke kunstenaars rijker.
Stedelijk Museum Schiedam en het 0-Institute deden de afgelopen jaren onderzoek naar de periode 1965-1970, waarin Yayoi Kusama regelmatig in Nederland woonde en werkte. Dit leidde onder andere tot de succesvolle tentoonstelling Yayoi Kusama. De Nederlandse jaren 1965-1970, waarvoor het museum onlangs de 40.000ste bezoeker verwelkomde. Daarmee is het officieel de best bezochte tentoonstelling ooit van het museum. Flower Chandelier is een van de eyecatchers. Directeur Anne de Haij: “Het is echt een kroon op ons werk dat zo’n belangrijke en verrassende installatie uit Kusama’s Nederlandse jaren nu onderdeel wordt van de collectie van Stedelijk Museum Schiedam.”
De Modana-stand op de Intercontext-beurs in de RAI in Amsterdam, met daarin Kusama’s Flower Chandelier, 1965, collectie Tijs Visser © Philip Mechanicus / MAI
Ontstaansgeschiedenis
Het kunstwerk is voor het eerst in 1965 gemaakt voor een handelsbeurs in de RAI in Amsterdam. Het bedrijf Modana, een specialist in nieuwe textielsoorten, nodigt kunstenaar Henk Peeters uit om een stand in te richten met zijn kunst. Peeters vraagt vervolgens aan Kusama om er samen met hem aan te werken. Zelf maakt hij een installatie met hangende zakjes gevuld met water aan het plafond van de ‘stand’. Kusama stelt voor om een bol van witte katoenen handschoenen te maken die in zilver zijn gespoten. De bol stelt een bloem voor. Samen met zijn studenten Paul Damsté en Egbert Philips voert Peeters dit idee vervolgens voor Kusama uit, die op dat moment in New York verblijft. Na de beurs wordt het kunstwerk vernietigd. Het is nu alleen bekend van een foto die van de stand is gemaakt.
Flower Chandelier in 2005
In de aanloop naar een tentoonstelling in Düsseldorf in 2005 ontstaat het plan om een nieuwe versie van het werk te maken. Henk Peeters en Tijs Visser voeren het werk met toestemming van en in overleg met Kusama uit, waarna Kusama het de titel Flower Chandelier geeft. Op voorspraak van Henk Peeters worden de witte katoenen handschoenen dit keer vervangen door de moderne roze rubber huishoudhandschoenen. Deze uitvoering van Flower Chandelier wordt in 2017 nog geëxposeerd in HEART museum in Herning, Denemarken, en gaat na de tentoonstelling helaas verloren. Voor de huidige tentoonstelling in Schiedam hebben Tijs Visser en het team van Stedelijk Museum Schiedam in overleg met Studio Yayoi Kusama het werk opnieuw gemaakt. Op verzoek van Kusama werd deze versie met roze handschoenen uit 2005 uitgevoerd. Als dank voor het onderzoek voor deze tentoonstelling mag het museum het werk opnemen in de collectie.
Heruitvoeringen in Kusama’s werk
Kusama is bekend met de grote (immersieve) kunstinstallaties die ze vooral sinds de jaren negentig maakt. Van vrijwel al die iconische werken – denk aan pompoenen en spiegelkamers – bestaan meerdere exemplaren en soms ook meerdere versies, die ontwikkeld of uitgevoerd zijn met instemming van Kusama zelf. Meestal zijn dit varianten van eerdere werken uit de jaren zestig. Destijds waren ze als tijdelijke installaties bedoeld, nu zijn ze zodanig aangepast dat ze als permanente kunstwerken getoond en verzameld kunnen worden. Flower Chandelier past in die traditie waarbij de oorspronkelijk en tijdelijk bedoelde versie uit de jaren zestig is doorontwikkeld en heruitgevoerd, zodat liefhebbers daar nu alsnog van kunnen genieten.
Nederlands werk van Yayoi Kusama
Het Stedelijk Museum Schiedam verzamelt sinds 1954 werk van hedendaagse kunstenaars uit Nederland. Sinds de jaren vijftig heeft het museum vrijwel alle stromingen in de beeldende kunst in Nederland actief gevolgd en verzameld. Een belangrijke kern binnen de collectie wordt gevormd door abstracte kunst uit de jaren zestig en zeventig, waarbij de aanwinst van Yayoi Kusama perfect aansluit. Kusama werkte nauw samen met kunstenaars als Jan Schoonhoven en Henk Peeters, van wie het museum verschillende werken bezit. Yayoi Kusama is weliswaar geen Nederlandse kunstenaar, maar sinds de tentoonstelling Yayoi Kusama. De Nederlandse jaren 1965-1970 is bekend dat ze in die periode regelmatig langere tijden in Nederland woonde en werkte. Vele iconische werken, waarvan de Flower Chandelier een nieuw voorbeeld is, zijn in Nederland ontstaan. Ook daarom past het werk perfect in de collectie van het Stedelijk Museum Schiedam.
Beeld: Yayoi Kusama, Flower Chandelier (reconstructie door Henk Peeters en Tijs Visser), 1965/2005, zaalopstelling Stedelijk Museum Schiedam 2023, foto Aad Hoogendoorn