Stedelijk Museum Schiedam verwerft het werk Centrifugal forces – rumour about freedom (2024) van kunstenaar Raafat Ballan voor de collectie. Op het drieluik van maar liefst zes bij drie meter zien we een groep mensen, die vreedzaam protesteert. Al hoewel Ballan uit Syrië komt, gaat het werk niet over één specifiek protest of (oorlogs)situatie. Het verwijst veel eerder naar alle mensen, die wereldwijd stil en vreedzaam in verzet (blijven) komen tegen onrecht en oorlog. Directeur Anne de Haij: “Helaas is er op dit moment in de wereld heel veel oorlog en onrecht. Ik bewonder de mensen die daar tegen blijven strijden. Soms zijn die protesten zichtbaar in de media; maar soms ook juist te weinig of helemaal niet. Steeds vaker worden demonstranten als ‘relschoppers’ weggezet. Dit schilderij is een ode aan al die mensen die toch blijven opstaan tegen onrecht.”
Raafat Ballan (1990) werd geboren in As-Suwayda (Syrië) en volgde de kunstacademie in Damascus. In 2015 moest hij zijn thuisland, dat al meer dan twaalf jaar wordt geteisterd door geweld en vernietiging, verlaten. Tegenwoordig woont en werkt hij in Utrecht, waar hij deel uitmaakt van een groeiende groep mensen, voor wie het gevoel van thuis is ontwricht door politieke instabiliteit. Dat gevoel van ontheemding en verlies, en wat dat met je identiteit doet, sluimert door in Ballans werk. Zijn schilderijen belichten vrijwel altijd de strijd van mensen die getroffen zijn door conflicten en migratie, maar hij focust op de mensen die daarbinnen opvallen door stilte of isolement.
De menselijke figuren in zijn werken zijn geschilderd in ingetogen kleuren, hebben donkere contouren, minimale details en bewust gender neutrale gezichten. Ze zijn kalm en stil, ogen soms verdrietig of melancholisch, maar zijn tegelijk ook krachtig in hun uitstraling. Ze belichamen de stilte en onzekerheid van mensen die gedwongen werden huis en haard te verlaten; en niet meer terug kunnen naar huis. Soms zijn de mensen in zijn werk geïnspireerd op amateurfoto’s en krantenknipsels. Ballan maakt ze persoonlijk, schildert hen op monumentaal formaat en blaast zo verloren herinneringen nieuw leven in. Ballans persoonlijke leven en werk zijn nauw met elkaar verweven; en juist daardoor voelen zijn werken zo integer en roepen ze sterke emoties op.
Centrifugal forces – rumour about freedom toont een groep mensen, die zich in een cirkel rond een ‘leeg monument’ heeft verzameld. Ze protesteren vreedzaam en houden vast aan hun geloof in het recht op een vrij en waardig leven. Ze blijven hoop koesteren op politieke verandering. Ballan wil daarmee de veerkracht en de sterke drive van mensen die leven in benarde omstandighedenbenadrukken. Het werk gaat eigenlijk over het collectieve verlangen naar vrijheid en waardigheid, waar ook ter wereld. De Haij: “Het werk roept misschien vanwege de schaal associaties op met schuttersstukken uit de zestiende en zeventiende eeuw. Maar hier sluimert eerder weemoed en verdriet, dan trots en uiterlijk vertoon. Ondanks de kracht die ze uitstralen, voel je ook de leegte, de zorgen en onzekerheid. Die veerkracht van mensen die op de vlucht zijn en de nuance in wie ze zijn, zien we recent niet meer terug in media of politiek. Daar zijn deze mensen ‘migratiecijfers’ of ‘gelukszoekers’. Het wordt steeds lastiger om empathie voor ze op te brengen. Het werk van Ballan laat die mooie nuances zien; en roept vaak juist empathie op. Ik hoop dat zijn werk ons weer iets meer laat voelen bij al die mensen die van huis en haard zijn gevlucht, en toch zo sterk zijn.”
Raafat Ballan nam met zijn werk deel aan vele tentoonstellingen, waaronder in het Sjarhaj Museum (2023/2024), NoordBrabants Museum (2024), Alserkal Avenue/Barjeel Art Foundation (2023), Museum Arnhem (2023) en Kunsthal Rotterdam (2022). Zijn werk bevindt zich in verschillende collecties zoals Museum Arnhem, Centraal Museum Utrecht, Barjeel collection en diverse particuliere collecties in binnen- en buitenland.
Stedelijk Museum Schiedam investeert in aankopen van in Nederland woonachtige kunstenaars, en legt daarbij een accent op vrouwelijke of genderdiverse kunstenaars en kunstenaars met een bi-culturele achtergrond. Bovendien willen we via kunst reageren op de actualiteit en ons daarmee nadrukkelijk engageren met de wereld om ons heen. Deze aankoop is mogelijk gemaakt dankzij steun van het Mondriaan Fonds vanuit de regeling collectieprogramma’s.
Raafat Ballan, Centrifugal forces – rumour about freedom (2024), Olieverf op canvas, Triptych 290 x 600 cm (3 panelen van 290 x 200 cm), collectie Stedelijk Museum Schiedam