Uit armoede*

Hoewel Nederland tot de welvarendste landen van Europa behoort, leven honderdduizenden Nederlanders nog steeds in armoede. Onderwerpen als het minimumloon en bestaanszekerheid halen regelmatig het nieuws, maar de mensen over wie het gaat komen zelden aan het woord. Het leven met te weinig geld is voor hen helaas dagelijkse praktijk. Stedelijk Museum Schiedam en elf Schiedamse ervaringsdeskundigen slaan de handen ineen om deze verhalen te delen in de tentoonstelling Uit armoede. Kunst, geschiedenis en verhalen.

In deze onconventionele en verrassende tentoonstelling ontdek je wat de vele gezichten van armoede kunnen zijn. Via indringende verhalen en portretten van ervaringsdeskundigen, maar ook via historische voorwerpen en kunstwerken uit onze collectie komt het heden en verleden van armoede in beeld. Thema’s in de tentoonstelling zoals beperking van vrijheid, gezondheid, zelfredzaamheid, relaties met anderen en samen uit armoede maken de beleving van armoede voor iedereen herkenbaar en invoelbaar. En laten tegelijkertijd de kracht en potentie zien van mensen voor wie dit dagelijkse realiteit is.

Speciaal voor de tentoonstelling is nieuw werk te zien van zes hedendaagse kunstenaars: Maarten Bel, Koos Buster, Chantal van Heeswijk, HIMMELSBACH, Nour-Eddine Jarram en Studio Nadia Nena. Ieder van hen heeft zich laten inspireren door gesprekken met Schiedammers, met kinderen en lokale organisaties over de impact van armoede op je leven. In aquarellen, tekeningen, schilderijen en installaties geven zij vanuit persoonlijk perspectief invulling aan de verbeelding van armoede in onze tijd.

Deze tentoonstelling is een uitnodiging om naar elkaar te kijken en te luisteren. Wat betekent het om te leven met te weinig geld?

Samenwerking met ervaringsdeskundigen. Foto Aad Hoogendoorn

Schiedammers denken en werken mee
Stedelijk Museum Schiedam ontwikkelt, bedenkt en maakt deze bijzondere tentoonstelling niet alleen. Het museum werkt zoveel mogelijk samen met Schiedamse ervaringsdeskundigen: Schiedammers die met te weinig geld leven en Schiedamse organisaties die zich met hart en ziel voor hen inzetten. De thema’s van deze tentoonstelling zijn samen met hen bepaald.

Architect Nadia Nena Pepels werkt aan haar soft map van de stad. Foto: Aad Hoogendoorn

Nieuwe sociale kijk op de stad
De verhalen van Schiedammers komen op meerdere manieren terug in de tentoonstelling. De Schiedamse architect Nadia Nena Pepels geeft met haar ‘soft map’ een nieuwe kijk op de stad. Ze luisterde mee tijdens gesprekken met ervaringsdeskundigen en wandelde met hen door de wijk. Waar kom je graag of juist liever niet als je met weinig geld leeft? Hoe beweeg je je door de stad als je geen geld hebt voor vervoer? Deze beleving brengt Pepels letterlijk in kaart met een getekende plattegrond van de stad gekleurd met quotes en hotspots. De kaart biedt bezoekers een hele nieuwe manier om naar de stad Schiedam te kijken.

Nour-Eddine Jarram, 2023, aquarel, collectie Stedelijk Museum Schiedam

Nieuwe kunstwerken
Ook vanuit de kunst komt de beleving van armoede aan bod met relevante werken uit de collectie van Stedelijk Museum Schiedam. Daarnaast is een viertal  kunstenaars gevraagd om nieuw werk te maken. Elk van de kunstenaars reflecteert op armoede vanuit hun persoonlijke perspectief én dat van Schiedammers. Zo maakte kunstenaar Nour–Eddine Jarram een serie van ruim twintig aquarellen over armoede toen en nu. Kunstenaars Koos Buster en HIMMELSBACH lieten zich inspireren door gesprekken met Schiedammers. Kunstenaar Chantal van Heeswijk ging samen met De Kleine Ambassade en een aantal Schiedamse kinderen in gesprek over de impact van armoede op hun leven, dit hebben zij vervolgens samen verbeeld in een kunstwerk.

Koos Buster, Sierborden van bijna alles wat ik niet leuk vind, 2018.

Geschiedenis van armoede in beeld
De tentoonstelling biedt een brede blik op de geschiedenis van armoede in Schiedam aan de hand van de historische collectie van Stedelijk Museum Schiedam. Zo is er het potloodportret van Machiel Sonius, getekend door een stadsgenoot. Een liefdevol portret. Helaas zagen sommige stadsgenoten in Machiel een probleem dat opgelost moest worden, in plaats van een persoon met problemen die hulp nodig had. In 1894 meende de Schiedamse Vereniging tegen Bedelarij de oplossing te hebben gevonden. Met ingezameld geld werd Machiel naar het Huis van Barmhartigheid in Noordoost Groningen gestuurd. Hier woonde hij, ver van huis, tussen vreemden: een bonte mix van mensen met een beperking, alcoholisten en zogenaamde ‘onmaatschappelijken.’

Ook zijn er verschillende armenbussen in de tentoonstelling te zien, zoals een collectebus met daarop het wapen van de Gemeente Schiedam en de tekst ‘Gedenkt den armen’. In de 18e eeuw ging het Schiedam, dankzij de jeneverproductie en export, voor de wind. Maar niet alle stadsbewoners hadden baat bij deze welvaartsgroei. Deze collectebus roept de mensen die het goed hebben op om hun welvaart te delen met stadsgenoten die niet genoeg verdienen om rond te komen.

Armenbus, vermoedelijk uit de achttiende eeuw. Stedelijk Museum Schiedam

Deze en andere historische voorwerpen vertellen niet alleen iets over de geschiedenis van armoede, maar ook over het heden, bijvoorbeeld het gevoel de controle over je leven verliezen, de aanmoediging vooral zelfredzaam te zijn en het verschil dat een goed onderwijssysteem kan maken.

Gratis activiteiten
Naast de tentoonstelling zijn er verschillende activiteiten voor mensen die met te weinig geld moeten leven. Klik hier voor een overzicht van alle gratis activiteiten.

Kom in actie in de Stadsgalerij
Wil jij iets doen aan armoede? Iemand helpen of zelf hulp krijgen? In de Stadsgalerij vind je tips en laten organisaties zien wat ze doen. Ook kun je meedoen aan Wenswerken, een creatieve actie van kunstenaar Maarten Bel. Heb jij een wens voor een product dat je niet kunt betalen, bijvoorbeeld een verjaardagstaart, stofzuiger of kinderfiets? Geef het door in de Stadsgalerij. Maarten Bel maakt tekeningen van wensen en verkoopt die in het museum. Met het geld voor de verkochte tekeningen koopt hij wat erop staat! Wie weet komt jouw wens uit.

Mijn Schiedam
Deze tentoonstelling is onderdeel van Mijn Schiedam, de maatschappelijke programmalijn waarmee Stedelijk Museum Schiedam samenwerkt met Schiedammers en Schiedamse organisaties. Samenwerkingen ontstaan op initiatief van het museum én de stad. Hieruit komen betekenisvolle programma’s voort die we alleen met elkaar kunnen realiseren. De Stadsgalerij is speciaal voor tentoonstellingen met Schiedammers.

Voor deze tentoonstelling werken we samen met de volgende partners: Stem zonder Gezicht, Stichting Net Niet Genoeg, DOCK, Leger des Heils Buurthuiskamer, Voedselbank Schiedam, Stichting Niemand Buiten Spel, De Kleine Ambassade en ‘t Zimmertje.

De tentoonstelling Uit armoede. Kunst, geschiedenis en verhalen wordt mogelijk gemaakt dankzij bijdragen van Fonds Schiedam Vlaardingen, Mondriaan Fonds, Elja Foundation, ZOZ Fonds, De Groot Fonds, Madurodam Kinderfonds, J.E. Jurriaanse Stichting, G. Ph. Verhagen-Stichting, Stichting Opbouw Schiedam, VriendenLoterij Fonds, VSBfonds en Fonds21.